ناباروری مردان

آمارهای جهانی‌ نشان می‌دهد 15 درصد از زوج‌های جوان از مشکلی به نام ناباروری رنج می‌برند. تحقیقاتی که در ایران انجام شده، شیوع ناباروری در ایران را بین 13 تا 5/18 درصد اعلام کرده‌اند که متوسط آن با آمارهای جهانی تطبیق دارد.  این یعنی از هر 100 زوج جوانی که ازدواج می‌کنند 15 نفر آنها از ناباروری رنج می‌برند. یعنی در کشور ما که سالانه یک میلیون ازدواج ثبت می‌شود، حدود 150 هزار زوج، به زوج‌های نابارور اضافه می‌شود. تخمین‌ها نشان می‌دهد در ایران حدود 3 میلیون زوج نابارور وجود دارد ولی آمار دقیق و کاملی در این مورد نداریم.

داشتن فرزند اولین و مهم‌ترین احساس یک زندگی مشترک است، این احساس زیبا، دغدغه‌هایی نیز با خود به همراه داشته و این پرسش که؛ آیا ما برای بچه‌دار شدن مشکلی نداریم بخشی از درگیری‌های ذهنی نوعروسان و تازه دامادها است اما نکته شایان توجه در این بین وجود یک باور نادرست و غلط از گذشته‌های دور است که ناباروری را بیشتر به زنان مربوط می‌داند و مردان را در این خصوص مبرا می‌کند، اما امروزه براساس یافته‌های علمی می‌دانیم که نقش پدر و مادر در بچه‌دار شدن به یک اندازه است بنابراین در این خصوص لازم است تادر صورت بروز مشکل نازائی در زندگی مشترک، هر دو طرف یعنی زن و مرد مورد بررسی‌های پزشکی و سلامت باروری قرار گیرند تا علت اصلی نازائی مشخص شود.

 

برای ارزیابی توان باروری در مردان روش‌های تشخیصی متعددی وجود دارد که یکی از آنها آزمایش اسپرموگرام است که آقایان می‌توانند پس از طرح موضوع با پزشک معتمد خود و به مراجعه آزمایشگاه نسبت به انجام آن اقدام تا از سلامت باروری خود مطمئن شوند. در این مقاله به برخی از علل ناباروری مردان می‌پردازیم.

نابارور به چه کسی می‌گویند
ناباروری عبارت است از این که یک زوج پس از گذشت یک سال از ازدواج‌شان، بدون پیشگیری از بارداری و با وجود رابطه جنسی منظم، باردار نشود.

کدام مردان در خطر ناباروری قرار دارند؟
در مردان، بسیاری از بیماری‌ها می‌تواند باعث ناباروری شود. اولین آن‌ها اختلال توانایی جنسی است. شرط لازم برای باروری طبیعی، رابطه جنسی منظم است. بعضی از دلایل ناباروری در مردان عبارتند از: بیماری‌های دوران کودکی مثل جراحی‌هایی که اطراف بیضه انجام می‌شود، بالا بودن بیضه و بیماری واریکوسل (به‌عنوان شایع‌ترین عامل ناباروری که قابل درمان است)، اختلالات هورمونی به صورت اختلال در هورمون‌های هیپوفیز یا هورمون‌های جنسی، رشد نامناسب بیضه‌ها، اختلالات ژنتیک مثل کوچک‌بودن بیضه، برخی عفونت‌های مزمن که در عملکرد بیضه اختلال ایجاد می‌کند مثلا «سل» که لوله‌های انتقال‌دهنده اسپرم را از بین می‌برد، برخی داروها، برخی عفونت‌های دستگاه تناسلی مثل سوزاک به شرطی که موجب تنگی مجرا شود و مانع خروج شود و بیماری‌های تب‌دار طولانی‌مدت که بر نطفه‌سازی تاثیر می‌گذارد‌ علت آن است که اسپرم در بیضه در درجه حرارتی پایین‌تر از درجه حرارت بدن فعالیت پیدا کند و این حرارت بالا و طولانی‌مدت باعث از بین‌رفتن اسپرم‌ها شود.

برخی از بیماری‌های ژنتیک و بیماری‌هایی که با اختلالات بویایی و هورمونی همزمان هستند.بعضی از بیماری‌ها که موجب ایجاد ترشحات غلیظ در بدن می‌شوند، سرفه‌های خشک، اختلالات ریوی  و اختلالات بیضوی به صورت ترشحات غلیظ و برخی از مشاغل. افرادی که در معرض مواد آسیب‌رسان به بیضه‌ها قرار دارند مثل انواع حشره‌کش‌ها وقتی به صورت مدام با آن تماس داشته باشند یا مثل کسانی که در کارخانه‌های تولید این مواد هستند
یا سم‌پاش‌ها. نانوایی‌ که دائما در کنار تنورهای داغ قرار دارد. برخی مواد رنگی، سیگار و ... هم می توانند تا حدی بر قدرت باروری تأثیر بگذارند. 

علل ناباروری مردان

علل ناباروری مردان

اختلالات مربوط به اسپرم
به طور طبیعی، در بیضه مرد اسپرم تولید می‌شود و به هنگام انزال از وی خارج می‌شود. اگر در موارد زیر اختلالی باشد، شانس لقاح کم شده و مرد نابارور محسوب می‌شود.

تعداد کم اسپرم
عدم بلوغ اسپرم
شکل غیرطبیعی اسپرم
عدم توانایی حرکت مناسب اسپرم

عواملی که بر تعداد، شکل،‌ بلوغ و حرکت اسپرم تأثیر منفی دارند عبارتند از:
بیماری‌های عفونی: بیماری‌های عفونی با شرایط التهابی نظیر بیماری اوریون سبب عفونت مجاری تناسلی یا التهاب و از بین رفتن بیضه‌ها در مرد می‌شوند. حدود 25 درصد مردانی که بعد از بلوغ دچار اوریون می‌شوند نابارور می‌شوند.

‌اختلالات هورمونی
اختلالات هورمونی سبب حدود 5-2 درصد مشکلات ناباروری در مردان می‌شود. تولید نامناسب هورمون‌های FSH و LH بر تولید هورمون مردانگی یا تستوسترون و تولید اسپرم تأثیر دارند.

مشکلات مربوط به دستگاه ایمنی بدن
در بدن بعضی مردان علیه اسپرم خودشان ماده‌ای به نام آنتی‌بادی تولید می‌شود که سبب کاهش حرکت اسپرم یا به هم چسبیدن آنها می‌شود.

ناهنجاری‌های مربوط به ساختمان بدن
بعضی عوامل نظیر بسته بودن لوله‌های خروج اسپرم (دفران، اپیدیدیم)‌ سبب ناباروری در مردان می‌شود. بسته شدن لوله‌های خروج اسپرم می‌تواند به علل مادرزادی، نقص ژنتیکی، عفونت‌ها یا التهاب‌های دستگاه ادراری – تناسلی باشد. البته جای جراحی‌های قبلی نیز می‌تواند این لوله‌ها را ببندند. از جمله عوامل دیگر ناباروری در مردان واریکوسل است. در این حالت رگ‌های درون کیسه بیضه متسع می‌شود و کیفیت اسپرم کاهش می‌یابد.

 

واریکوسل یکی از علل ناباروری در مردان

شایع‌ترین علت  در ناباروری مردان
شایع‌ترین بیماری قابل درمان در ناباروری آقایان «واریکوسل» است. این بیماری عبارت است از واریس عروق بیضه، مانند پیرمردان و پیرزنان دچار واریس عروق پا می‌شوند و پاهای‌شان ورم می‌کند و خون به خوبی در عروق پای‌شان حرکت نمی‌کند. در پسران جوان هم ممکن است این اتفاق برای بیضه‌ها پیش بیاید و نتواند خون را به خوبی تخلیه کند، این ماندن طولانی‌مدت خون در بیضه‌ها باعث می‌شود درجه حرارت بالا برود و اختلالات هورمونی به همراه داشته باشد. این عوارض باعث می‌شود اسپرم‌سازی خوب انجام نشود. این اختلال در اسپرم‌سازی، فرد را مستعد ناباروری می‌کند.

گاهی دیده می‌شود که اصلا نطفه‌ای شکل نمی‌گیرد، به همین دلیل مجبور هستیم از بافت بیضه نمونه‌برداری انجام بدهیم که آیا اسپرم در داخل بیضه وجود دارد یا نه؟  اگر‌درنمونه‌برداری از مردی اسپرم پیدا کنیم حتی اگر کم یا ضعیف هم باشد، خوشحال می‌شویم چون راه‌های درمان زیادی وجود دارد تا این مشکل برطرف شود ولی اگر در نمونه‌برداری از بیضه هم، اسپرم دیده نشد، یعنی این‌که این آقا توان باروری ندارد یعنی خودش نمی‌تواند عامل بارداری همسرش باشد.

عوامل دیگر
عوامل دیگری نظیر ناتوانی جنسی و یا انزال زودرس نیز می‌تواند عامل ناباروری در مردان باشد.

علل ناباروری ژنتیکی
علل ناباروری اعم از مشکلات هورمونی و چاقی تا غیر طبیعی بودن سلول‌های جنسی (تخمک و اسپرم) همگی می‌تواند به نوعی تحت تاثیر عوامل ژنتیکی باشد. برای مثال استعداد چاقی، ابتلا به عفونت و حتی لزوم انجام یک جراحی که به ناباروری می‌انجامد همگی هر چند کوچک می‌توانند به عوامل ژنتیکی مربوط باشند. امروزه مطالعات بر روی ژن‌های خاص در انسان و مدل‌های آزمایشگاهی تا حدودی تاثیر عوامل ژنتیکی بر ناباروری را آشکار ساخته‌اند.

 

بعضی از عوامل ژنتیکی بر ناباروری مردان تاثیر می‌گذارند، در حالی که بعضی عوامل دیگر بر روی هر دو جنس و یا فقط بر روی زنان تاثیر گذارند. برای مثال جابجایی‌های کروموزومی می‌تواند بر روی مردان و زنان تاثیر بگذارد اما سندروم کلاین فلتر که در آن ترکیب کروموزوم‌های جنسی به صورت XXY در می‌آید تنها مختص مردان است و سندروم ترنر که در آن بیمار فقط دارای کروموزوم جنسی X است تنها مختص زنان است.

عوامل ناشناخته
گاه ممکن است پس از یک معاینه دقیق پزشکی، زن و شوهر کاملا‌ سالم تشخیص داده شوند ولی به علل ناشناخته بارور نشوند. اگرچه معمولا بعد از دو سال تعداد زیادی از این زوج‌ها بچه‌دار می‌شوند، اما تعدادی از آنها حتی بعد از گذشت سه سال بدون استفاده از روش‌های پیشگیری بچه‌دار نمی‌شوند، در این صورت باید تحت درمان قرار بگیرند.

 

کدام مردان در خطر ناباروری قرار دارند؟
در مردان، بسیاری از بیماری‌ها می‌تواند باعث ناباروری شود. اولین آن‌ها اختلال توانایی جنسی است. شرط لازم برای باروری طبیعی، رابطه جنسی منظم است. بعضی از دلایل ناباروری در مردان عبارتند از: بیماری‌های دوران کودکی مثل جراحی‌هایی که اطراف بیضه انجام می‌شود، بالا بودن بیضه و بیماری واریکوسل (به‌عنوان شایع‌ترین عامل ناباروری که قابل درمان است)، اختلالات هورمونی به صورت اختلال در هورمون‌های هیپوفیز یا هورمون‌های جنسی، رشد نامناسب بیضه‌ها، اختلالات ژنتیک مثل کوچک‌بودن بیضه، برخی عفونت‌های مزمن که در عملکرد بیضه اختلال ایجاد می‌کند مثلا «سل» که لوله‌های انتقال‌دهنده اسپرم را از بین می‌برد، برخی داروها، برخی عفونت‌های دستگاه تناسلی مثل سوزاک به شرطی که موجب تنگی مجرا شود و مانع خروج شود و بیماری‌های تب‌دار طولانی‌مدت که بر نطفه‌سازی تاثیر می‌گذارد‌ علت آن است که اسپرم در بیضه در درجه حرارتی پایین‌تر از درجه حرارت بدن فعالیت پیدا کند و این حرارت بالا و طولانی‌مدت باعث از بین‌رفتن اسپرم‌ها شود.

برخی از بیماری‌های ژنتیک و بیماری‌هایی که با اختلالات بویایی و هورمونی همزمان هستند.بعضی از بیماری‌ها که موجب ایجاد ترشحات غلیظ در بدن می‌شوند، سرفه‌های خشک، اختلالات ریوی  و اختلالات بیضوی به صورت ترشحات غلیظ و برخی از مشاغل. افرادی که در معرض مواد آسیب‌رسان به بیضه‌ها قرار دارند مثل انواع حشره‌کش‌ها وقتی به صورت مدام با آن تماس داشته باشند یا مثل کسانی که در کارخانه‌های تولید این مواد هستند

یا سم‌پاش‌ها. نانوایی‌ که دائما در کنار تنورهای داغ قرار دارد. برخی مواد رنگی، سیگار و ... هم می توانند تا حدی بر قدرت باروری تأثیر بگذارند.

منبع و گرد آورنده: بیتوته