دانش آموزان دیرآموز به دلیل دارا بودن ضریب هوشی پایین تر از دانش آموزان عادی و کندی در پردازش اطلاعات و کندی در انجام دادن کارهای شان، در یادگیری از دیگر دانش آموزان عقب تر هستند و نیازمند صبر و حوصله ی والدین و اولیای مدرسه می باشند تا با حفظ احترام و آرامش شان بتوانند با تمرین و تکرار مشکل خود را رفع نمایند.

در بیش تر مواقع وقتی صحبت از دانش آموزان دیرآموز می شود، دانش آموزان دیرآموز را با دانش آموزان ضعیف که به دلایل مختلف دچار ضعف درسی هستند یکی تلقی می کنیم؛ هرچند که دانش آموزان دیرآموز نیز به دلیل مشکل دیرآموز بودن شان دارای ضعف درسی در درس های مختلف می باشند ولی دلیل ضعف درسی آن ها بسیار متفاوت با دانش آموزان ضعیف است.

دانش آموزان دیرآموز چه خصوصیاتی دارند

دانش آموزان دیرآموز از نظر فکری و ذهنی نه در سطح کودکان دچار معلولیت ذهنی قرار دارند و نه در سطح ذهنی کودکانی با ضریب هوشی معمولی، درحقیقت دانش آموزان دیرآموز از بهره ی هوشی بالاتری نسبت به کودکان دچار عقب ماندگی ذهنی برخوردار می باشند، ولی بهره ی هوشی آن ها از کودکانی با بهره ی هوشی معمولی و عادی پایین تر است و البته هیچ علائم ظاهری ای در چهره شان نمایان نیست و مثل دانش آموزان معمولی هستند.

همان طور که قبلا ذکر شد دانش آموزان دیرآموز از نظر ظاهر خود هیچ فرقی با دیگر دانش آموزان ندارند به همین دلیل ممکن است تازه هنگامی که دوره ی آموزش به آن ها شروع می شود عملکرد ضعیف شان در یادگیری به چشم بیاید، که در این صورت و به محض آگاهی از مشکل شان باید به سرعت اقدامات لازم برای رفع مشکل آن ها انجام گیرد؛ چراکه کمک به آن ها برای بهبود در روند یادگیری شان، هر قدر در سنین پایین تر انجام بگیرد نتایج موفقیت آمیزتری را برای آن ها سبب خواهد شد و هر قدر سن آن ها بالاتر برود بهبود و یا درمان مشکل شان سخت تر صورت خواهد گرفت.

یکی از اقدامات خیلی خوب و به جایی که چند سالی است در آموزش و پرورش کشور انجام می شود طرح سنجش جسمانی و آمادگی تحصیلی نوآموزان بدو ورود به دبستان و پیش دبستان است. با این طرح سنجش بدو ورود برای نوآموزان، برخی از اختلال هایی که در بعضی از کودکان وجود دارد و والدین نیز هنوز متوجه آن ها نشده اند با انجام معاینات دقیق و آزمایش های متعدد مشخص شده، والدین را قادر می سازد تا بتوانند در زمانی مناسب برای بهبود و یا رفع آن اختلال ها اقدام نمایند. با اجرایی شدن این طرح سنجش حتی می توان برای آموزش این گونه دانش آموزان در مدارس نیز تمهیدات مختلفی را در نظر گرفت تا اختلالی که دانش آموزان با آن درگیر هستند تشدید نشده، بهبود یافته و یا کاملا از بین برود.

نکته ای قابل تأمل

مشکلی که گاهی از اوقات بعد از انجام این طرح سنجش جسمانی و آمادگی تحصیلی نوآموزان بدو ورود به دبستان و پیش دبستان به وجود می آید این است که در برخی از موارد بعضی از والدین پس از مشخص شدن این که فرزندشان دارای اختلال خاصی می باشد آن اختلال را نمی پذیرند و همین عدم پذیرش آن ها، در روند معمول کار مشکلات زیادی را ایجاد می کند؛ در این گونه موارد اولین اقدام برای بهبود و درمان دانش آموز دیرآموز، تلاش برای پذیرش والدین دانش آموز می باشد تا بعد از پذیرش آن ها بتوان با کمک و همکاری آن ها اقدامات بعدی را به عمل آورد.

تشخیص دانش آموزان دیرآموز

با اجرای طرح سنجش جسمانی و آمادگی تحصیلی نوآموزان بدو ورود به دبستان و پیش دبستان بدون آن که دیگر معلمان و اولیای مدرسه نیاز به تشخیص دانش آموزان دیر آموز از بین تعداد زیاد دانش آموزان خود در مدرسه داشته باشند، قبلا چنین دانش آموزانی با اجرای این طرح و اعلام نتیجه ی آن به مدرسه معرفی شده اند و معلمان و اولیای مدرسه با شناخت آن ها می توانند به راحتی بدون آن که نگران تشخیص، عدم تشخیص و یا تشخیص نادرست دانش آموزان دیر آموز از بین دانش آموزان دیگر خود باشند فقط باید به یافتن راهکارهایی برای بهبود روند یادگیری این گونه دانش آموزان فکر کنند تا با عملی کردن آن راهکارها بتوانند برای این نوع از دانش آموزان کمک های لازم و مفید را به نحو احسن به انجام برسانند.

علائم دانش آموزان دیرآموز در کلاس درس

1- ناتوانی در تجزیه و تحلیل اطلاعات

دانش آموزان دیرآموز توانایی تجزیه و تحلیل اطلاعاتی را که دارا می باشند ندارند، به همین علت نمی توانند در بحث هایی که در مورد بخشی از مطالب درسی کلاس پیش می آید سریع به نتیجه برسند و پاسخگو باشند، بر این اساس قادر نیستند که با بقیه ی دانش آموزان کلاس همراهی کنند؛ اغلب شنونده هستند و به این دلیل که از سرعت دیگر دانش آموزان کلاس در همراهی با بحث و گفت و گوی کلاسی جا می مانند، گاهی تمرکزشان را نیز از دست می دهند و ذهنشان از فضای کلاس دور می شود.

2- کندی در مهارت های ظریف کاری

دانش آموزان دیرآموز در کارهایی ظریف، مثلا انجام کارهای انواع دوخت که دانش آموزان دختر انجام می دهند ضعیف عمل می کنند؛ از همان ابتدای کار که با نخ کردن سوزن شروع می شود تا انتهای آن که دوختن انواع و اقسام دوخت های مختلف و متنوع می باشد، کند عمل کرده، نیاز به تمرین ها و وقت گذاری بیش تری دارند.

3- دارا بودن کندی در انجام کارهای شخصی

دانش آموزان دیرآموز در انجام کارهای شخصی خود کند عمل می کنند؛ مثلا وسایل خود را خیلی کند درون کیف خود می گذارند و یا برای برداشتن یک کتاب از درون کیف شان زمان زیادی را صرف می کنند و به طور کلی در انجام کارهای مختلف به کندی پیش می روند.

4- ضعف در فهمیدن مفاهیم

دانش آموزان دیرآموز به دلیل این که در تجزیه و تحلیل مطالب و اطلاعات خود ضعیف می باشند در درک مفهوم مطالب هم ضعیف عمل می کنند. آن ها ممکن است کاملا ظاهر یک مطلب را متوجه بشوند ولی چون برای درک مفهوم آن مطلب نیاز دارند که اطلاعات خود را یکی یکی کنار هم گذاشته، ربط آن ها را بررسی کنند تا درنهایت به مفهوم آن برسند، دچار مشکل می شوند و نمی توانند.

5- اعتماد به نفس پایین

دانش آموزان دیرآموز متأسفانه به دلیل بازخوردهایی که از رفتار والدین، دانش آموزان دیگر، دوست، آشنا و فامیل ناآگاه و غافل دریافت می کنند و گاهی حتی به دلیل مشاهده ی بعضی عکس العمل های کاملا اشتباه از طرف معلم ها و اولیای مدرسه ی ناوارد و بی اطلاع، اعتماد به نفس شان به شدت پایین می آید و همین امر باعث این می شود که دید خوب و درستی نسبت به خود و توانایی های خود نداشته باشند؛ متأسفانه یک چنین اعتماد به نفس پایینی خود به تنهایی مشکلی بر مشکلات آن ها می افزاید.

6- دایره ی لغات کوچک

دایره ی لغات دانش آموزان دیرآموز کوچک است و همین امر در دستور زبان آن ها هم اثر گذاشته، با تأثیر گذاشتن در صحبت کردن شان، باعث می شود که این دانش آموزان در صحبت کردن نتوانند هم طراز و مطابق با سن شان صحبت کنند و معمولا کمی مانند دانش آموزان کوچک تر از خود صحبت می کنند.

7- معلومات عمومی محدود

دانش آموزان دیرآموز به دلیل این که در یادگیری مفاهیم دچار ضعف هستند، از معلومات عمومی محدودی برخوردار می باشند؛ چراکه اگر اطلاعاتی را هم به دست بیاورند و در ذهن خود داشته باشند در زمان خاص استفاده از آن اطلاعات، قادر به استخراج به موقع آن ها از ذهن شان نیستند.

نحوه ی برخورد با دانش آموزان دیرآموز راهکاری مؤثر

مهم تر از ارائه ی راهکار برای دانش آموزان دیرآموز، که البته خود نیز از راهکارها به حساب می آید، نحوه ی برخورد و رفتار با آن هاست؛ چه از طرف والدین، فامیل و دوست و آشنا و دانش آموزان دیگر، و چه از نظر معلم ها و اولیای مدرسه. در این امر مهم معلم ها و اولیای مدرسه و والدین نقش کلیدی دارند. چرا؟ چون والدین می توانند برخورد فامیل، دوست و آشنا را مدیریت کنند و معلم ها و اولیای مدرسه قادر به مدیریت برخورد و رفتار دیگر دانش آموزان مدرسه و دیگر معلمان در پایه های دیگر می باشند.

برخورد محترمانه

والدین

والدین دانش آموزان دیرآموز باید با احترام گذاشتن به فرزند خود در حضور دیگران، یعنی بین فامیل و دوست و آشنا به آن ها بفهمانند که شخصیت فرزندشان برای آن ها بسیار محترم است و آن ها هم باید احترام فرزند این والدین را حفظ کنند. درحقیقت غیر از این هم درست نیست؛ چراکه دیرآموز بودن یک دانش آموز هیچ ربطی به فامیل و دوست و آشنا ندارد و با این گونه دانش آموزان هم باید مثل سایر دانش آموزان با احترام برخورد کنند.

معلم ها و اولیای مدرسه

معلم ها و اولیای مدرسه که مدیریت دانش آموزان کلاس و مدرسه در دستان با درایت آن ها می تواند محیطی امن و آرام را برای دانش آموزان دیرآموز و تمامی دانش آموزان مدرسه فراهم کند باید جلوی هر برخورد تحقیرآمیزی با دانش آموزان دیرآموز را بگیرند و با برخورد محترمانه ی خود با این گونه دانش آموزان در کلاس درس و مدرسه به دانش آموزان دیگر به صورت غیر مستقیم روش صحیح برخورد با این نوع دانش آموزان را آموزش بدهند.

البته در این میان ذکر یک نکته بسیار حائز اهمیت است و آن این است که در این احترام گذاشتن به دانش آموزان دیرآموز و توجه به وضعیت آن ها در بین سایر دانش آموزان مدرسه، به اصطلاح از آن طرف بام سقوط نکنیم؛ یعنی در احترام گذاشتن به دانش آموز دیرآموز آن قدر زیاد پیش نرویم که او را خاص و تک در بین دیگر دانش آموزان مدرسه انگشت نما کنیم؛ چراکه ما به دنبال خاص کردن آن ها نیستیم، ما به دنبال کمک به آن ها برای داشتن یک زندگی طبیعی در اجتماع و همچنین داشتن آرامش برای آن ها در کنار دیگران هستیم.

سرکوفت زدن ممنوع

والدین

به هیچ عنوان به فرزند خود سرکوفت نزنند و به هیچ کس هم اجازه ی چنین کاری را ندهند؛ چراکه با سرکوفت زدن صدمه ی جبران ناپذیری به شخصیت دانش آموز دیرآموز وارد کرده، روند یادگیری او را کندتر می کنند.

معلم ها و اولیای مدرسه

اگر معلم ها و اولیای مدرسه راه سرکوفت زدن به دانش آموزان دیرآموز را در پیش بگیرند، علاوه بر این که با این کارشان دانش آموزان دیگر نیز گستاخ شده، با اعتراض های متعدد و پیاپی به دانش آموزان دیرآموز آرامش آن ها را بر هم می زنند، خود دانش آموزان دیرآموز هم با از دست دادن اعتماد به نفس خود دچار استرس شده، روند یادگیری شان کندتر می شود.

راهکارهای پیشنهادی

1- بهتر است دانش آموزان در کلاس هایی با تعداد دانش آموزان کم تری باشند تا زمان بیش تری برای رسیدگی به آن ها برای معلم فراهم شود.

2- وقتی بحثی پیش می آید با برشمردن دوباره ی یک به یک اطلاعات از او بخواهیم که نظرش را مطرح کند تا او هم در بحث ها شرکت کرده، خودش را جدای از دیگر دانش آموزان نداند.

3- زمانی را در نظر بگیریم و با صبر و حوصله مطالب درسی را برای دانش آموز دیرآموز تکرار کنیم.

4- کار گروهی برای دانش آموزان ترتیب بدهیم و بر مشارکت تک تک اعضای گروه نظارت کنیم.

5- از همکاری والدین در تمامی مراحل آموزش غافل نشویم.

6- راهنمایی گرفتن از یک مشاور متخصص، هم برای والدین و هم برای اولیای مدرسه می تواند کمک خوبی باشد.

7- از نکات درسی در انتهای تدریس مان یک مرور فهرست وار داشته باشیم و از خود دانش آموز دیرآموز هم در تکرار نکات درس کمک بگیریم.

نکته ی مهم

در تمام مراحل برخورد با دانش آموزان دیرآموز با صبر و حوصله و خستگی ناپذیر پیش برویم.

خداقوت

نویسنده : محبوبه عباسی

---

پیشنهادهای جدید :

چگونه دانش آموزان را به نماز تشویق کنیم؟

علت بی انگیزه شدن دانش آموزان امروزی

راهکارهایی برای دانش آموزان لازم التوجه

راهکارهایی برای دانش آموزان ضعیف

---