یبوست چیست؟

یبوست یک علامت شایع دوران بارداری است که متأسفانه تقریباً نیمی از زنان را در دوران بارداری تحت تأثیر قرار می دهد. این بدان معنی نیست که یبوست دردناک یا بی نظمی در حرکات روده طبیعی است. یبوست دلایل متفاوتی دارد. بعضی از زنان به دلیل هورمون های حاملگی دچار یبوست می شوند و بعضی قبل از بارداری نیز از یبوست رنج می برند و این عارضه فقط در دوران بارداری شدید تر می شود. مهم نیست جزء کدام دسته هستید و به چه علت دچار یبوست شده­اید، چرا که درمان ها یکسان هستند. 

هر چند ممکن است عده ای یبوست را جدی نگیرند و آن را بیماری تلقی نکنند اما این عارضه اغلب می تواند پیامد­های خطرناکی داشته باشد. در بدترین حالت ممکن است منجر به بواسیر و شقاق مقعد گردد. این عارضه ها که در اثر فشار به رگ های اطراف روده ایجاد می شوند درد زیادی در مقعد ایجاد می کنند و اگر مادر باردار در دوران حاملگی خود به آن ها دچار شود، سلامت مادر و جنین به خطر می افتد. روش های طبیعی زیادی برای مهار یبوست وجود دارند که نمی گذارند یبوست به این مرحله­ی خطرناک برسد اما با این حال در بعضی موارد اقدامات پزشکی ضروری است.

آیا یبوست در دوران بارداری جدی است؟

معمولاً یبوست در دوران بارداری به خودی خود جدی نیست اما همان طور که گفته شد ممکن است عواقب دیگری داشته باشد و نشانه­ی مشکل جدی تری باشد. اگر در دوران بارداری خود یبوست شدید دارید که با درد شکم و اسهال همراه است یا مدفوع شما آغشته به مخاط خون است سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین مدفوع سخت  منجر به بواسیر می شود. اما خوشبختانه در بیشتر موارد، یبوست بلافاصله بعد از زایمان و به دنیا آمدن کودک، تقریباً از بین می رود. با این حال اگر همچنان درد شدید دارید یا خونریزی روده دارید، با پزشک خود مشورت کنید.

چه عواملی باعث یبوست در بارداری می شوند

یبوست در دوران بارداری معمولاً به چند دلیل اصلی بروز می کند. عاداتی مانند نامنظم غذا خوردن، استرس، برخی از دارو ها از جمله آهن و همچنین کمبود فیبر و ورزش یا مصرف خیلی کم مایعات در دوران بارداری موجب یبوست می شوند. به طور کلی نگرانی، اضطراب، فعالیت بدنی و ورزش کم، رژیم کم فیبر و… ممکن است یبوست را به وجود آورند. به نظر می رسد یبوست در خانم ها به هنگام بارداری به دلیل هورمون هایی مانند پروژسترون ایجاد می شود. این هورمون ها، عضله را شل می کنند و رحم که به دلیل بارداری در حال رشد و گسترش است بر روی روده­ها فشار وارد می کند. 

در نتیجه­ ی این فشار، عملکرد روده کند می شود و یبوست رخ می دهد. فشار وارد بر عضلات روده باعث می شود مواد غذایی و مواد دفعی کند تر حرکت کنند. همچنین هنگامی که مواد مغذی موجود در خون مادر جذب شده و به کودک می رسند روند انتقال مواد، نزولی است. گاهی اوقات قرص های آهن که در دوران بارداری تجویز می شوند می توانند منجر به یبوست شوند. آهن و کلسیم اضافی که در مکمل ها و ویتامین های دوران بارداری وجود دارند نیز بر مشکل می افزایند و یبوست را افزایش می دهند. در صورت مصرف مکمل های آهن مقدار زیادی آب بنوشید. شاید لازم باشد نوع قرص آهن مصرفی خود را تغییر دهید. در هر صورت قبل از آن حتماً با پزشک خود مشورت کنید.

تأثیر هورمون ها و رشد رحم بر دستگاه گوارش

در دوران بارداری، میزان هورمون­های زنانه تغییر می­کند. افزایش هورمون هایی مانند پروژسترون، سرعت عملکرد دستگاه گوارش را به شدت کاهش می دهند و عضلات دستگاه گوارش از جمله عضلات صاف روده شل می شوند. علاوه بر این، بدن زن باردار مواد مغذی و مایعات اضافی را که برای رشد نوزاد ضروری هستند جذب می کند تا مواد مغذی بیشتری از طریق جفت به کودک انتقال یابد. در نتیجه مدت زمان بیشتری طول می کشد تا بدن، مواد دفعی خود را خارج کند و غذا مدت زمان بیشتری در دستگاه گوارش باقی می ماند. این مسئله باعث سفت شدن مدفوع می شود به طوری که عبور مدفوع از روده به سختی صورت می گیرد. 

سوزان وونگ عضو یکی از مراکز بهداشتی آمریکا می گوید این مراحل به سرعت اتفاق می افتند و اولین علامت بارداری در بسیاری از زنان به حساب می آیند. در سه ماهه­ی دوم و سوم بارداری فشار زیادی از سوی رحم در حال رشد بر روده وارد می شود که می تواند مشکل را تشدید کند. فشار فزاینده­ی رحم در حال رشد روی روده ها باعث می شود تا آن ها به یک فضای کوچکتر منتقل شوند و در نتیجه حرکت دادن ضایعات و مواد دفعی از طریق روده  حتی سخت تر و کند تر نیز می شود. اگر قبل از بارداری از یبوست رنج می برید احتمالاً در دوران بارداری نیز رنج خواهید برد و یبوست شما تشدید می شود. وونگ می گوید: اگر شما مستعد ابتلا به یبوست باشید، خطر یبوست در دوران بارداری افزایش می یابد.

کم آبی بدن

آب و رطوبت کافی برای حرکت منظم و آسان روده ها لازم و ضروری هستند و به عملکرد دستگاه گوارش سرعت می بخشند. تهوع و استفراغ در دوران بارداری باعث کاهش آب بدن می شوند. کمبود آب ناشی از استفراغ و تهوع، شدت یبوست را بیشتر می کند و منجر به سفت و سخت شدن مدفوع می گردد. هر چه مواد دفعی بیشتر در روده بمانند، رطوبت بیشتری جذب می شود بنابراین مدفوع و دفع آن سخت تر می شود. به جای این که هر روز صبحانه­ی خود را با چای یا قهوه آغاز کنید، قبل از خوردن یا نوشیدن هر چیزی یک لیوان آب گرم به همراه یک تکه لیمو مصرف کنید. این کار می تواند حرکات روده­ی شما را بهبود بخشد. صرف یک نوشیدنی گرم به همراه صبحانه می تواند کمک کننده باشد.

اگر نمی توانید صبح خود را با نوشیدن آب گرم آغاز کنید حدوداً نیم ساعت بعد از خوردن وعده­ی غذایی صبحانه ممکن است دوباره علائم یبوست ظاهر شود. بدن انسان بسیار هوشمند است بنابراین به بدن خود توجه کنید و به آن گوش دهید. صرفاً نوشیدن آب می تواند به حرکات روده کمک کند. هیدراته کردن بدن برای همه مخصوصاً در دوران بارداری بسیار مهم است. مطمئن شوید هر روز به اندازه­ی کافی آب می نوشید. اگر هر روز  به مقدار مناسب آب دریافت کنید متوجه خواهید شد که مشکلات ناشی از یبوست، کمتر می شوند.

کمبود مواد غذایی دریافتی بدن

به دلیل فشاری که رحم در حال رشد در دوران بارداری بر روده وارد می کند، تهوع و استفراغ از علائم شایع بارداری است که باعث کاهش اشتها و از طرفی مانع رسیدن مواد غذایی به بدن می شود. بنابراین میزان غذای دریافتی در دوران بارداری با کاهش مواجه می شود و حرکات روده در طی بارداری کم می شود و یبوست را ایجاد می کند. سعی کنید به عنوان بخشی از کارهای روزمره­ی خود صبح زود به توالت بروید. هر زمانی که حس کردید نیاز دارید به توالت بروید، سریعاً اقدام کنید. اگر از توالت فرنگی استفاده می کنید، زیر پای خود یک صندلی کوچک یا چیزی مانند آن قرار دهید تا پاهای شما بالاتر از سطح زمین قرار گیرد زیرا برای دفع، حالت چمباتمه بهتر از حالت نشسته است.

مکمل های حاوی آهن

بعضی از داروها می توانند احتمال ابتلا به یبوست را افزایش دهند. یکی از مهم ترین این داروها، مکمل های حاوی آهن می باشند. اغلب مکمل های آهن از کم خونی جلوگیری به عمل می آورند و معمولاً بهترین روش برای درمان کمبود آهن به خصوص در خانم های باردار هستند. آهن معمولاً به مقدار کمی جذب خون می شود و مقادیر اضافه­ی آن در روده باقی می مانند بنابراین حتی اگر میزان مصرف آهن مناسب دوران بارداری باشد می تواند باعث بالا رفتن خطر ابتلا به یبوست شود. اگر مکمل های آهن مصرفی منجر به بروز یبوست شوند، باید نوع مکمل آهن مصرفی تعویض شود.

بسیاری از مکمل های آهن که در دوران بارداری مورد استفاده قرار می گیرند حاوی نرم کننده­ی مدفوع مانند کلاژ هستند تا از بروز یبوست پیشگیری به عمل آورند. همچنین مصرف مکمل آهن به همراه آب فراوان می تواند مؤثر باشد و یبوست ناشی از بارداری را کاهش دهد. سعی کنید برای جلوگیری از کم خونی از مواد غذایی طبیعی استفاده کنید. مکمل های آهن خود را با آب پرتقال یا آب آناناس مصرف کنید.

میزان مصرف کلسیم

کلسیم بیش از حد نیز می تواند باعث یبوست شود. کلسیم در بسیاری از محصولات لبنی یافت می شود. بنابراین مصرف بیش از حد شیر یا پنیر می تواند مشکل را تشدید کند. مصرف شربت یا قرص های کلسیم در دوران بارداری باید تحت نظارت پزشک انجام گیرد.

رژیم کم فیبر

رژیم غذایی در دوران بارداری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مصرف مواد غذایی صنعتی یا برنج بدون سبوس می تواند موجب بروز یبوست در زنان باردار شود. به دلیل این که این مواد فاقد فیبر هستند، حالت خمیری پیدا می کنند و به روده می چسبند و سرعت حرکت آن ها در طول روده کم می شود. در نتیجه اجابت مزاج کند و مدفوع سفت و سخت تر می گردد. توصیه می شود در دوران بارداری، به جای مصرف غذاهای تصفیه شده یا فرآوری شده از غذاهای پر فیبر مانند غلات سبوس دار یا نان سبوس دار استفاده نمایید. غذاهای پر فیبر را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. رژیم غذایی شما باید شامل مقادیر زیادی مواد غذایی سالم مانند انواع میوه و سبزیجات تازه  باشد. میوه ها و سبزیجات حاوی فیبر و مایعات هستند و می توانند یبوست را کنترل کنند.

علاوه بر آن بعضی میوه ها مانند سیب، زردآلو، انگور، هلو، گلابی، آلو، تمشک، توت فرنگی و … دارای مقادیر فراوانی سوربیتول هستند و به عنوان یک ملین طبیعی عمل می کنند. فیبر در مواد طبیعی مانند بسیاری از میوه ها و سبزیجات تازه، لوبیا و برخی غلات وجود دارد. این مواد طبیعی به حرکات روده نظم می دهند. برخی توصیه می کنند در صورتی که از یبوست رنج می برید، قبل از نوشیدن آب، آلو مصرف کنید. خوردن چند عدد آلو به صورت روزانه می تواند از بروز بسیاری از مشکلات ناشی از یبوست جلوگیری به عمل آورد. بنابراین موادی مانند انواع میوه و سبزیجات، برنج قهوه ای و جو دو سر را به رژیم غذایی خود اضافه نمایید. غذای خود را به خوبی بجوید. اگر عادت به خوردن غذاهای پر فیبر ندارید فقط آن ها را کمی بیشتر از قبل امتحان و مصرف کنید تا از نفخ جلوگیری شود. اگر چه مصرف فیبر در طول روز اثرات مثبتی دارد اما معمولاً 4 هفته طول می کشد تا این اثرات خود را نشان دهند.

نداشتن فعالیت بدنی و کم تحرکی

ورزش به حرکات منظم روده­ی شما کمک می کند. لازم نیست برای ورزش کردن به کلاس ائروبیک بروید یا چندین کیلومتر پیاده روی کنید. کافی است نسبت به قبل تحرک بیشتری داشته باشید. انجام دادن حرکات ساده در طی روز می تواند عملکرد روده­ی شما را بهبود بخشد. می توانید در اطراف محیط خانه­ی خود قدم بزنید یا به هنگام رفتن به محل کار مسیر طولانی تر را انتخاب نمایید. همچنین شنا در استخر، رقصیدن و حرکات موزون و هر چیزی که بدن شما را حرکت می دهد و ضربان قلب را بالاتر می برد می تواند برای حرکات منظم روده و سلامتی شما در دوران بارداری مفید باشد.

چگونه می توان یبوست را درمان کرد؟

اگر به خوبی غذا می خورید و ورزش هم می کنید اما باز هم یبوست دارید پیشنهاد می شود نوع ویتامین ها و  مکمل های خود را تغییر دهید. به عنوان آخرین راه حل می توانید از داروهای موجود در بازار برای رفع مشکل یبوست خود استفاده کنید. برای رفع علائم دردناک یبوست خود می توانید از داروهایی مانند قرص فیبر یا مسهل استفاده نمایید. مطالعات علمی بسیار کمی وجود دارند که ثابت کنند داروهای یبوست (ملین) بی خطر هستند. با این حال، از داروهای متعددی برای درمان یبوست در دوران بارداری استفاده شده است و این داروها هیچ گونه اثر شناخته شده ای روی کودک در حال رشد نداشته اند. پرهیز از استفاده­ی طولانی مدت از ملین ها در دوران بارداری بسیار مهم است زیرا ملین ها می توانند منجر به کم آبی و عدم تعادل املاح و مواد معدنی در بدن شوند و مشکلات متعددی ایجاد نمایند. بنابراین قبل از مصرف این داروها با پزشک یا مامای خود مشورت کنید.

درمان های خانگی برای درمان یبوست در دوران بارداری

اگر می خواهید بدون استفاده از دارو به یبوست خود در دوران بارداری پایان دهید در ادامه چند روش خانگی را به شما توصیه می کنیم.

مصرف لیمو

لیمو به هضم غذا کمک می کند. اسید سیتریک موجود در لیمو می تواند به انقباضات روده کمک نماید و عبور مدفوع  از روده راحت تر صورت گیرد. به دلیل اینکه نوشیدنی های گرم می توانند به رفع یبوست کمک کنند، افزودن لیمو به آب گرم می تواند مؤثر باشد. هر چند اضافه کردن لیمو به آب داغ نیز بسیار تأثیر گذار است اما اغلب منجر به آسیب دیدن دندان ها می شود بنابراین قبل از اضافه کردن لیمو به آب مطمئن شوید که آب مورد استفاده بیش از حد گرم نباشد. معمولاً به ازای نصف لیمو، یک لیوان آب گرم و عسل مورد نیاز است. نصف یک لیموی تازه را درون آب گرم فشار دهید و برای این که خوش طعم شود، به آن عسل اضافه کنید. در صورت امکان روزی دو بار آن را مصرف نمایید.

مرکبات (پرتقال)

مرکبات از جمله پرتقال سرشار از ویتامین C هستند. علاوه بر این، مرکبات حاوی مقادیر زیادی فیبر هستند و عدم وجود آن ها در رژیم غذایی منجر به یبوست در دوران بارداری می شود. برای رفع یبوست، هر روز یک یا دو پرتقال یا هر نوع مرکبات دیگر که با بدن شما سازگار هستند را مصرف کنید.

پوسته­ی اسفرزه یا پسیلیوم

این گیاه منبع عالی فیبر است که توصیه می شود حتماً در رژیم غذایی قرار گیرد. مایعات را به خوبی جذب می کند و هنگامی که به آب آغشته شود، حجم آن ده برابر افزایش می یابد. بخش عمده ای از آب دریافتی را به مدفوع اضافه می کند و باعث نرم شدن مدفوع و تسهیل عبور آن از روده می شود. پژوهش ها نشان داده اند اسفرزه در سه ماه آخر بارداری می تواند از یبوست جلوگیری کند. توصیه می شود 5-10 گرم از پوسته­ی این گیاه را در یک لیوان آب ریخته و پس از حجیم شدن، میل نمایید. می توانید روزانه دو تا سه لیوان استفاده نمایید.

دانه های کتان

دانه های کتان، منبع غنی اسیدهای چرب امگا3 هستند و به حفظ مایعات بدن کمک می کنند. علاوه بر این بذرهای کتان، سرشار از فیبر هستند و مانند اسفرزه، در آب لعاب می دهند بنابراین به طرز چشمگیری در نرم شدن مدفوع و آسان شدن عمل دفع، مؤثرند. می توانید روزانه حدود نصف قاشق غذاخوری بذر کتان را به رژیم غذایی خود اضافه کنید و به تدریج میزان آن را به دو قاشق غذاخوری افزایش دهید.

ماساژ دادن

ماساژ شکمی هر گونه ناراحتی یا تحریک را در ناحیه­ی شکم کاهش و به رفع یبوست کمک می کند. ماساژ شکم به مدت 15 دقیقه به حالت نشسته، ایستاده یا  در حالت دراز کش باعث آرامش کامل بدن می شود. برای ماساژ دادن از قسمت صاف انگشت به جای نوک انگشتان خود استفاده نمایید.

تهیه کننده : توپ تاپ