پر احتمال ترین عواملی که منجر به ناباروری زنان می شوند، کدامند؟
پر احتمال ترین عواملی که منجر به ناباروری زنان می شوند، کدامند؟
حدود 10 تا 15 درصد زوجین، ناباروری را تجربه می کنند. بدان معنا که آنها پس از حداقل یک سال تلاش برای باردار شدن، با شکست مواجه می شوند. از میان این زوج های نابارور، تقریبا یک سوم مسائل مربوط به ناباروری از طرف زن بوده و یک سوم دیگر مربوط به مرد است. در بقیه موارد، مشکلات مربوط به ناباروری از طرف هر دوی زوجین است و البته در برخی از موارد، تشخیص نازایی امکان پذیر نبوده و غیر قابل توضیح است.
عمده ترین عوامل باعث ناباروری زنان کدامند؟
در حقیقت، ناباروری زنان وقتی اتفاق می افتد که یک یا چند مورد از موارد زیر رخ دهد:
مشکلی در تخمک گذاری وجود داشته باشد
عاملی مانع از رسیدن اسپرم به تخمک شود
عاملی مانع از ایجاد جنین سالم شود(این امر می تواند به دلیل مشکلات طرفین باشد)
عاملی از لانه گزینی(کاشت) سالم جنین جلوگیری کند
چه عواملی در بروز این مشکلات باروری نقش عمده ای دارند؟ بسیاری از بیماری ها، شرایط و موقعیت های مختلف.
در این بخش هشت علت محتمل ناباروری زنان به همراه علائم شایع آنها، چگونگی تأثیر آنها در باروری و گزینه های درمانی برای باروری در صورت وجود، آورده شده است.
سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOS)
احتمالا درباره سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) شنیده اید. سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از دلایل عمده ناباروری زنان است و حدود 8٪ از خانم ها به این سندرم مبتلا هستند.
علت مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک در زنان ممکن است بخاطر وجود مقدار بیشتر از حد طبیعی آندروژن ها یا هورمون های مردانه باشند. مقدار زیاد این هورمون ها حتی می تواند منجر به بروز آکنه و رشد ناخواسته ی مو شود.
بسیاری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک با اضافه وزن درگیرند. بدن آنها ممکن است به ترشح انسولین مقاومت نشان دهد.
پس از معاینه سونوگرافی، تخمدان های زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است رشته های کوچک مرواریدمانند کیست را نشان دهند.
علائم شایع سندرم تخمدان پلی کیستیک: عدم قاعدگی، چرخه قاعدگی نامنظم، آکنه، پوست روغنی، رشد غیرطبیعی مو و چاقی.
چگونه سندرم تخمدان پلی کیستیک باعث ایجاد مشکلات باروری می شود؟ سندرم تخمدان پلی کیستیک باعث تخمک گذاری نامنظم می شود. برخی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک به هیچ وجه تخمک گذاری نمی کنند. عدم تعادل هورمونی نیز خطر سقط جنین را افزایش می دهد.
درمان رایج سندرم تخمدان پلی کیستیک: بیشتر زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک در وهله اول با داروهای باروری مانند Clomid یا Femera (لتروزول) تحت درمان قرار می گیرند. در صورت موفقیت آمیز نبودن، ممکن است داروهای باروری قوی تری مانند گنادوتروپین ها را دریافت کنند. اگر هیچ یک از این داروها نتیجه نداد، در مرحله بعدی IVF (لقاح آزمایشگاهی) انجام می گیرد.
اگر بدن فرد مقاوم به انسولین باشد، ممکن است قبل از شروع درمان با داروهای باروری، درمان با داروی دیابت متفورمین توصیه شود.
توصیه های سبک زندگی هم شامل کاهش وزن، ورزش منظم و تغییر رژیم غذایی است که باید مد نظر قرار بگیرند.
آندومتریوز
تخمین زده می شود که از هر 10 زن 1 نفر از آندومتریوز رنج می برد. از آنجا که تشخیص آندومتریوز پیچیده است(با یک آزمایش خون ساده یا سونوگرافی قابل تشخیص نیست)، بسیاری از خانم ها بدون آنکه اطلاعی از آندومتریوز داشته باشند، از آن رنج می برند.
برای درک آندومتریوز، باید بدانید آندومتر چیست. آندومتر(مخاط رحم) بافتی است که رحم را جدا می کند. هر چرخه قاعدگی که اتفاق می افتد، این بافت ضخیم تر شده و رشد می کند و رحم را برای جنین آماده می کند.
اگر حاملگی اتفاق نیفتد، آندومتر شکسته می شود و از طریق قاعدگی از بدن خارج می شود.
آندومتريوز زمانی رخ می دهد که آندومتر در خارج از رحم به وجود می آید(این مورد هرگز نباید اتفاق بیفتد). در اینگونه موارد آندومتر ممکن است در نزدیکی تخمدان ها و لوله های فالوپ، اطراف دستگاه ادراری و دستگاه گوارش و حتی در موارد نادر در ریه ها شکل بگیرد.
رسوب آندومتر می تواند باعث درد و نازایی شود.
دلایل شایع آندومتريوز: قاعدگی بسیار دردناک، درد لگن در دوران قاعدگی و درد هنگام دفع مدفوع و یا ادرار به ویژه در دوره قاعدگی.
با این حال، برخی از زنان هرگز علائم واضحی از ابتلا به آندومتریوز ندارند. تنها علائم موجود در اینگونه زنان، ناباروری می باشد.
چگونه آندومتریوز باعث ایجاد مشکلات باروری می شود؟ رسوب آندومتر ممکن است از ورود سلول تخم به لوله های فالوپ جلوگیری کند. آندومتریوز همچنین می تواند در تخمک گذاری مشکلاتی ایجاد کند، به خصوص اگر کیست آندومتر در تخمدان ها تشکیل شود.
حتی اگر مسیر لوله های فالوپ باز باشد و تخمک گذاری در حال انجام باشد، التهاب ناشی از آندومتریوز ممکن است در لانه گزینی(کاشت) سالم جنین اختلال ایجاد کند.
درمان رایج آندومتریوز: معالجه تا حدی بستگی به این دارد که آندومتریوز چقدر شدید است(به هر حال، درد پیش بینی دقیقی از شدت آن نیست. شما می توانید آندومتریوز خفیف با درد وحشتناک داشته باشید و یا آندومتریوز شدید داشته باشید و به هیچ وجه درد لگنی نداشته باشید).
جراحی جهت برداشتن رسوب آندومتر ممکن است قبل از انجام عمل باروری توصیه شود.
اگر در تخمک گذاری مشکلی وجود داشته باشد، ممکن است داروهای باروری آزمایش شوند. در صورت مسدود شدن لوله های فالوپ، ممکن است نیاز به درمان IVF (لقاح آزمایشگاهی) باشد.
تغییر سبک زندگی مانند رژیم و ورزش ممکن است برای مقابله با درد توصیه شود، اما به درمان کمکی نخواهد کرد.
ناباروری مرتبط با سن
کلیه دلایل ناباروری وجود بیماری یا وضعیت غیر طبیعی نیست. افزایش سن یکی از دلایل ناباروری زنان است.
در حالی که در هر دو زن و مرد با افزایش سن، باروری کاهش می یابد، اما این مورد در زنان مشهودتر است.
علائم شایع ناباروری مرتبط با سن: ناباروری مرتبط با سن معمولا علائم آشکاری ندارد.
از 35 سالگی به بعد شانس ابتلا به ناباروری افزایش می یابد و بعد از 40 سالگی حتی بیشتر می شود.
بعضی از خانمها علائمی از قبیل تغییر در قاعدگی(خونریزی کمتر)، چرخه های نامنظم و خشکی واژن(کاهش مخاط دهانه رحم) را دارا هستند.
چگونه افزایش سن باعث ایجاد مشکلات باروری می شود؟ حتی اگر بدن در حال تخمک گذاری باشد، با افزایش سن، کیفیت سلول تخم کاهش می یابد. به همین دلیل است که زنان بالای 35 سال در معرض خطر سقط جنین یا داشتن فرزند با اختلالات ژنتیکی، قرار دارند.
برخی از خانمها علاوه بر کاهش کیفیت سلول تخم، تخمک گذاری نامنظم را نیز تجربه می کنند.
درمان رایج ناباروری مرتبط با سن: این مورد بسیار متفاوت است. برخی از خانم ها می توانند با کمک مصرف داروهایی مانند Clomid، باردار شوند. برخی دیگر به داروهای باروری قوی تر و احتمالا حتی ممکن است به IVF (لقاح آزمایشگاهی) نیاز پیدا کنند.
بزرگترین مانع ناباروری مرتبط با سن این است که داروهای باروری مؤثر نیستند.
به عنوان مثال، در حالی که میزان موفقیت IVF (لقاح آزمایشگاهی) برای یک فرد 31 ساله 38٪ است، میزان موفقیت برای یک فرد 43 ساله فقط 10٪ است.
این امر به دلیل کاهش ذخایر تخمدان است. برخی از خانم ها برای باروری ممکن است به اهدا کننده تخمک یا جنین نیاز پیدا کنند.
اختلال عملکرد تیروئید
تیروئید غده اساسی سیستم غدد درون ریز است. غده تیروئید در قسمت جلوی گردن و دقیقا بالای ترقوه قرار دارد، تیروئید از ید برای تولید هورمون های خاص استفاده می کند. این هورمون ها انرژی و متابولیسم بدن را تنظیم می کنند.
کم کاری تیروئید زمانی رخ می دهد که غده تیروئید به اندازه کافی از این هورمون ها تولید نمی کند. پرکاری تیروئید(که معمولا ناشی از چیزی است که به عنوان بیماری گریوز(بیرون زدگی حدقه چشم) شناخته می شود) زمانی رخ می دهد که غده تیروئید بیشتر از حد معمول به ترشح هورمون می پردازد.
اگر چه غده تیروئید جزئی از سیستم تولید مثل نیست اما با تنظیم هورمون ها می توانند در باروری تأثیر داشته باشند.
علائم شایع اختلال عملکرد تیروئید:
در کم کاری تیروئید: خستگی، افزایش وزن، در اغلب مواقع احساس سرماخوردگی و افسردگی
در پرکاری تیروئید: اضطراب، احساس گرمای بیش از حد، خستگی، بی خوابی و کاهش غیر عادی وزن
زنان مبتلا به اختلال تیروئید ممکن است چرخه قاعدگی نامنظمی داشته باشند.
چگونه اختلال عملکرد تیروئید باعث ایجاد مشکلات باروری می شود؟ بستگی به اینکه تیروئید کم کار یا پرکار باشد، هر موقعیتی می تواند منجر به تخمک گذاری نامنظم شود. این امر می تواند در باروری مشکل ایجاد کند.
کسانی که مشکل تیروئیدشان درمان نشده باشد، بیشتر در معرض خطر سقط جنین و نقص هنگام تولد(در صورت باردار شدن) قرار دارند.
همچنین زنان مبتلا به اختلال عملکرد تیروئید ممکن است در معرض خطر ابتلا به سایر بیماری های باروری، بخصوص آندومتریوز قرار بگیرند.
درمان رایج اختلال عملکرد تیروئید: در صورت عدم وجود سایر مشکلات باروری، با تشخیص و درمان مشکل تیروئید، چرخه قاعدگی در زنان تنظیم خواهد شد.
پس از تنظیم هورمون ها، حتی بدون نیاز به سایر درمان های باروری امکان باردار شدن وجود دارد.
چاقی
چاقی شایع ترین عامل ناباروری قابل پیشگیری در زنان و مردان است.
طبق انجمن پزشکی باروری آمریکا، 6٪ از زنان مبتلا به ناباروری، به دلیل چاقی نمی توانند باردار شوند.
در بعضی موارد، چاقی نتیجه عدم تعادل هورمونی است. به عنوان مثال، سندرم تخمدان پلی کیستیک(به ویژه مقاوم به انسولین) و کم کاری تیروئید می توانند منجر به مشکلات اضافه وزن شوند.
علائم شایع چاقی: چرخه های نامنظم قاعدگی، دوره های غیر عادی طولانی و خونریزی شدید در دوران قاعدگی. در برخی از خانمها ممکن است چرخه قاعدگی به طور کامل متوقف شود. برخی از خانم ها همچنین رشد غیر طبیعی مو را تجربه می کنند.
چگونه چاقی باعث ایجاد مشکلات باروری می شود؟ سلولهای چربی در تنظیم هورمونی نقش دارند. هنگامی که تعداد سلولهای چربی زیاد باشد، بدن استروژن اضافی تولید می کند. این موضوع بر سیستم تولیدمثل تأثیر می گذارد. استروژن بیش از حد می تواند سیستم تولیدمثل را مختل کرده و در تخمک گذاری مشکل ایجاد کند.
تخمک گذاری نامنظم در زنان چاق، باروری را مختل می کند.
درمان معمول چاقی: کاهش وزن از طریق رژیم غذایی و ورزش، درمانی مؤثر برای ناباروری ناشی از چاقی است.
بیش از 70٪ از زنان چاق که وزن خود را به میزان استاندارد رسانده اند، به خودی خود و بدون درمان، بارداری را تجربه کرده اند.
اگر عدم تعادل هورمونی باعث افزایش غیر طبیعی وزن شده باشد، ابتدا باید این مشکل را درمان کرد. در غیر این صورت ممکن است برنامه کاهش وزن ناموفق یا به طور قابل توجهی دشوار باشد.
در صورت وجود سایر مشکلات باروری، کاهش وزن ممکن است کافی نباشد. در این حالت ممکن است به درمان باروری نیز نیاز باشد.
نارسایی تخمدان زودرس
نارسایی تخمدان زودرس(POI) زمانی است که کمیت و کیفیت تخمک ها در تخمدان ها قبل از 40 سالگی به طور غیرطبیعی کم باشد. در کمتر از 1٪ از خانم ها این مشکل مشاهده می شود.
با وجود نارسایی تخمدان زودرس، تخمدان ممکن است به داروهای باروری که باعث تحریک تخمک گذاری می شوند، پاسخ ندهد. این امر باعث ایجاد بیماری سختی خواهد شد.
برخی از دلایل احتمالی نارسایی تخمدان زودرس( POI ) عبارتند از:
شرایط مادرزادی یا ژنتیکی
آسیب تخمدان ها در طی جراحی
قرار گرفتن در معرض سموم(مانند شیمی درمانی)
نامعلوم(بیشترین علت نارسایی تخمدان زودرس)
به نظر می رسد در اکثر موارد نارسایی تخمدان زودرس ژنتیکی باشد. اگر مادر یا مادربزرگ شما آن را داشته باشد، در معرض خطر خواهید بود.
به نظر می رسد نارسایی تخمدان زودرس با برخی از اختلالات خودایمنی، از جمله اختلال عملکرد تیروئید همراه است.
علائم شایع نارسایی تخمدان زودرس: دوره های نامنظم قاعدگی، توقف چرخه قاعدگی، خشکی واژن، گرگرفتگی، نوسانات خلقی و بی خوابی.
برخی از زنان مبتلا به نارسایی تخمدان زودرس(POI)، سایر علائم ناباروری را دارا نیستند.
چگونه نارسایی تخمدان زودرس باعث مشکلات باروری می شود؟ تعداد تخمک ها در تخمدان بسیار کم است و کیفیت آنها بسیار ضعیف است. ممکن است حتی به هیچ وجه تخمک گذاری صورت نگیرد، یا تخمک گذاری نامنظم باشد. اگر تخمک گذاری اتفاق بیفتد، ممکن است کیفیت تخمک ضعیف باشد. این امر شانس باروری را کم می کند.
زنان مبتلا به نارسایی تخمدان زودرس نه تنها به خودی خود موجب کاهش باروری می شوند، بلكه به احتمال زیاد درمان باروری در این موارد بی نتیجه خواهد بود.
درمان معمول نارسایی تخمدان زودرس: درمان بستگی به شدت بیماری دارد. در شرایط خفیف، داروهای باروری و درمان IVF(لقاح آزمایشگاهی) ممکن است کمک کننده باشد.
زنان مبتلا به نارسایی تخمدان زودرس(POI) ممکن است با تخمک های خود باردار شوند. تخمین زده می شود 10٪ از زنان با یا بدون کمک داروهای باروری، بتوانند بارداری را تجربه کنند.
مطابق این آمار، اغلب زنان مبتلا به نارسایی تخمدان زودرس(POI) به یک دهنده تخمک یا جنین نیاز دارند.
یائسگی زودرس
یائسگی زودرس، وقوع یائسگی قبل از 40 سالگی را شامل می شود.
یائسگی زودرس مشابه نارسایی تخمدان زودرس(POI) بوده اما تفاوت هایی با هم دارند. در صورت ابتلا به نارسایی تخمدان زودرس(POI)، ممکن است هنوز تخمک گذاری صورت بگیرد و ممکن است بارداری با تخمک های فرد ممکن باشد.
اما در یائسگی زودرس، تخمک گذاری به پایان رسیده است. شما نمی توانید با تخمک های خود باردار شوید.
یائسگی زودرس نیز از جمله مشکلات ارثی بوده و در بین خانواده ها رایج است. همچنین ممکن است بعد از معالجه پزشکی(مانند شیمی درمانی) یا عمل جراحی(مانند برداشتن تخمدان ها) ایجاد شود.
برخی از شرایط ژنتیکی و بیماری خودایمنی ممکن است منجر به یائسگی زودرس شوند.
علائم شایع یائسگی زودرس: عدم قاعدگی حداقل به مدت 12 ماه پی در پی، گرگرفتگی، خشکی واژن، نوسانات خلقی و بی خوابی.
چگونه یائسگی زودرس باعث ایجاد مشکلات باروری می شود؟ زنان در یائسگی زودرس نمی توانند تخمک گذاری کنند. بنابراین، آنها نمی توانند با تخمک های خود باردار شوند.
درمان معمول یائسگی زودرس: IVF(لقاح آزمایشگاهی) با اهدا کننده تخمک یا جنین تنها درمانی است که در دسترس است.
از داروهای باروری نمی توان برای تحریک تخمدان ها بعد از یائسگی زودرس استفاده کرد.
هایپرپرولاکتینمی
هایپروپرولاکتینمی دلیل نسبتا شایع اما کمتر شناخته شده از تخمک گذاری نامنظم در زنان است.
طبق انجمن پزشکی باروری آمریکا، از هر 3 زن یک نفرشان دارای دوره های نامنظم قاعدگی بوده و تخمدان هایشان مبتلا به هایپروپرولاکتینمی است.
پرولاکتین هورمونی است که باعث رشد سینه شده و به تولید شیر بعد از زایمان کمک می کند. میزان پرولاکتین به طور طبیعی در دوران بارداری و شیردهی بیشتر است.
هایپرپرولاکتینمی مربوط به زمانی است که فرد نه باردار بوده و نه مادر شده است اما همچنان میزان پرولاکتین وی زیاد است.
توجه: مردان نیز می توانند مبتلا به هایپرپرولاکتینمی شوند و این امر می تواند باعث نازایی مردان شود.
علائم شایع هایپرپرولاکتینمی: ترشحات شیری از نوک سینه ها، دوره های نامنظم قاعدگی، رابطه جنسی دردناک به دلیل خشکی واژن، رشد ناخواسته مو و آکنه.
برخی از زنان نیز دچار سردرد یا مشکلات بینایی خواهند شد.
چگونه هایپرپرولاکتینمی باعث ایجاد مشکلات باروری می شود؟ معمولا در هنگام بارداری یا شیردهی، پرولاکتین آزاد می شود. علاوه بر کمک به تولید شیر مادر، میزان بالای پرولاکتین سیستم تولیدمثل را مختل می کند. به این ترتیب، هنگامی که شما شیرخواره دارید، احتمال باردار شدن به کودک دیگری بسیار کم است.
با وجود هایپرپرولاکتینمی، سیستم تولیدمثل بدون دلیل سرکوب می شود. تخمک گذاری نامنظم یا کاملا متوقف می شود و این امر باعث نازایی می شود.
درمان معمول هایپرپرولاکتینمی: درمان بستگی به علت هایپرپرولاکتینمی دارد.
داروهای بروموکریپتین و کابرگولین بیشتر برای کاهش سطح پرولاکتین و منظم ساختن چرخه تخمک گذاری استفاده می شوند.
حتی برخی از داروها می توانند باعث هایپرپرولاکتینمی شوند. در صورت بروز چنین وضعیتی، با توصیه پزشک مصرف دارو قطع خواهد شد.
برخی از خانمها به دلیل مشکل تیروئید، هایپرپرولاکتینمی را تجربه می کنند. درمان مسئله تیروئید کاهش میزان پرولاکتین را به دنبال خواهد داشت.
مطلب پیشنهادی :
آیا من نابارور هستم؟ از کجا بفهمیم نابارور هستیم؟