دوران پر فراز و نشیب سالمندی بخشی از نیمه دوم زندگی انسان است که دارای خصوصیات و ویژگی های مختص به خود می باشد. در تعریف کلی این دوران، می توان گفت با گذشت سن از مرز ۶۰ سال دوران سالمندی یا کهنسالی آغاز می شود. با توجه به تغییرات جسمی و روانی گوناگونی که در این دوره از عمر انسان رخ می دهد، دقت به نکات مربوط به مراقبت های بهداشتی و پزشکی که زندگی بهتر و مطلوب تری را برای فرد سالمند به ارمغان می آورد، امری مهم و ضروری است.

خصوصیات دوران سالمندی

دوران سالمندی از جنبه های گوناگون خصوصیات جسمی، روانی و اجتماعی قابل بررسی و تعریف است که در ادامه به اهم این خصوصیات و ویژگی ها اشاره می کنیم.

1- یکی از آشکارترین و بارزترین مشخصه های دوران سالمندی که با بالا رفتن سن ظهور پیدا می کند، کاهش و تحلیل رفتن قوای جسمانی بدن است. به گونه ای که طی این فرآیند، سلول های بدن انسان به طور عمومی شروع به پیر شدن می کنند. نتیجه این فرآیند در بدن فرد سالمند، کاهش نیروی بدنی و قدرت جسمانی است. در این شرایط، تمامی سیستم های بدن انسان از جمله سیستم قلبی و عروقی، سیستم ایمنی و سیستم تناسلی دچار تغییرات تدریجی و کاهش سطح عملکرد می شود. همچنین کارایی قوای حسی بدن نیز دستخوش تغییر و تحول می گردد و مشکلاتی از قبیل ضعف در قوه بینایی، شنوایی، چشایی و اختلالات مربوط به حافظه و یادگیری آشکار می شود. خاطر نشان می شود این تغییرات و دگرگونی ها در تمامی افراد در یک سطح و میزان نبوده و از نظر سرعت روی دادن و شدت عمل، نابرابر و متفاوت است. تغییرات جسمانی این دوره هم از نظر فیزیکی و ظاهری قابل مشاهده بوده و بر میزان ابتلا به امراض و بیماری های گوناگون موثر است و هم از سوی دیگر در تغییرات خلق و خو و عملکرد روانی فرد نقش پررنگی دارد.

2- تغییرات روحی و روانی و بروز علائم ناشی از اختلال در وضعیت سلامت روانی از دیگر ویژگی های دوران حساس سالمندی است. سالمندان اغلب به دلیل آن که خود را در انتهای چرخه زندگی می بینند، تفکرات نگران کننده و دلهره آمیزی در رابطه با پایان زندگی و مرگ داشته و در موارد بسیاری، افکار منفی خودکشی در ذهنشان شکل می گیرد. مواردی همچون احساس تنهایی، احساس شکست و ناکامی، اضطراب و استرس، تحریک پذیری بالا، احساس گناه و عذاب وجدان، احساس ناامنی، خستگی و کسالت و فراموشی بخشی از تغییراتی است که در زمینه سلامت روانی فرد سالخورده ایجاد می شود.

3- سالمندی از نظر اجتماعی، دوران بازنشستگی و از کارافتادگی تلقی می شود. در این دوران فرد به اصطلاح پا به سن می گذارد و دیگر قادر نیست همانند گذشته در موقعیت های شغلی گوناگون حضور پیدا کرده و ایفاگر نقش های اجتماعی و اقتصادی باشد. با کاهش یا حذف کلی وظایف شغلی و کم شدن میزان ارتباطات و تعاملات اجتماعی فرد با جامعه، میزان تاثیرگذاری فرد در بعد اجتماعی تقلیل می یابد.

بهداشت زندگی سالمندی

امروزه، موضوع بهداشت و سلامت زندگی در دوران سالمندی افراد از جنبه های مختلف روانشناختی، پزشکی و بهداشتی مورد تاکید و توجه است. در کشورهایی که بر این مقوله مهم متمرکز شده و مراقبت های پزشکی و بهداشتی و رسیدگی های اجتماعی را جزو تعهدات ضروری در قبال جمعیت سالمندان قلمداد می کنند، آمار مرگ و میر این گروه بر اثر انواع بیماری ها کاهش یافته است. نتیجه این رویکرد، سبب افزایش میزان امید به زندگی و طول عمر در این رده سنی شده و سطح مطلوبیت و رفاه زندگی آنها را بالا برده است. در ادامه به چند مورد از نکات مهم در خصوص مراقبت های لازم در دوران سالمندی اشاره می شود.

رژیم غذایی مناسب

با فرارسیدن دوران سالمندی، فعالیت های بدنی کاهش یافته و بیماری های مزمن کم کم خود را نشان می دهند. توجه به تغذیه مناسب می تواند از بروز این مشکلات پیشگیری کرده و تا حد امکان شدت آنها را کم کند. رژیم غذایی یک فرد سالخورده باید حاوی مقادیر کافی از ویتامین ها و مواد مغذی از جمله کلسیم و آهن باشد. مصرف غذاهای پرچرب و سرخ شده و غذاهایی که سبب بالا رفتن فشار خون می شوند برای این رده سنی،  منع پزشکی دارد. تعداد وعده های غذایی که به سالمندان داده می شود باید حتی الامکان زیاد و در عوض حجم غذای دریافتی در هر یک از وعده ها کم باشد. برای افراد سالمندی که از نظر جویدن و بلع غذا مشکل دارند می توان غذاهای نرم و ساده مانند سوپ، آش و انواع پوره را جایگزین سایر غذاها نمود.

داشتن روابط اجتماعی مناسب

برخورداری از روابط اجتماعی مناسب و مطلوب می تواند کمک شایانی به حفظ روحیه و بهداشت روانی سالمندان نماید. سالمندانی که ارتباطات خوبی با اعضای خانواده، دوستان و آشنایان و گروه های مختلف اجتماعی دارند از روح و روان شادتر و نگاه خوش بینانه تری برخوردار بوده و احساس تنهایی و ناتوانی کمتر به سراغشان می آید. در این دسته از افراد، علایم ناشی از عارضه آلزایمر و فراموشی نیز دیرتر ظهور می یابد.

ورزش

ورزش و تحرک بدنی تاثیرات شگفت انگیزی بر جسم و روح بدن انسان در تمامی رده های سنی دارد. در دوران سالمندی،  بدن به تدریج تحلیل رفته و میزان انعطاف پذیری آن کم می شود و در نتیجه  دامنه حرکتی مفاصل کاهش می یابد. به همین دلیل داشتن برنامه ورزشی منظم در انجام فعالیت های ورزشی مستمر،  نقش مهمی در افزایش انعطاف پذیری، کنترل وزن و مراقبت از تناسب اندام و حفظ شادابی و طراوت بدن ایفا می کند.

حفظ رابطه معنوی

بررسی ها نشان می دهد پایبندی به اعتقادات مذهبی، میزان ابتلا به افسردگی و تنش های روحی و روانی را به طرز چشمگیری کاهش داده و عاملی موثر در دفع هجوم مشکلات و ناملایمات پیش رو در زندگی انسان به ویژه چالش های مرتبط با تغییرات دوران سالمندی است. در همین راستا، اشخاصی که گرایش راسخ و قوی به امور معنوی دارند رضایت خاطر و آرامش بیشتری نسبت به کسانی که چنین باورهایی ندارند در طول دوران زندگی خویش کسب می کنند. بنابراین افراد سالمند با حفظ ارتباط معنوی و شرکت در مراسمات مذهبی می توانند تجربه بهتری را در برهه حساس و حیاتی زندگی خویش به دست آورند.

گردآورنده : توپ تاپ